PHƯỜNG QUỲNH MAI

"Khu tập thể Nhà máy dệt 8-3"

 

 

Về thăm thủ đô, bạn từ trung tâm thành phố theo đường Hàng Bài, xuống phố Huế, phố Bạch Mai rồi rẽ trái thẳng đường Thanh Nhàn, đi về hướng đông tới sát bờ sông Kim Ngưu là đến phường Quỳnh Mai, thuộc quận Hai Bà Trưng - Hà Nội. Phường Quỳnh Mai phía đông giáp phường Vĩnh Tuy, phía bắc giáp phường Thanh Nhàn, phía tây giáp phường Quỳnh Lôi và phía nam giáp phường Minh Khai quận Hai Bà Trưng. Phường Quỳnh Mai ngày nay có diện tích 0,16 km², dân số hơn 11.900 người.

Thực hiện chủ trương của Nhà nước xây dựng nhà máy dệt có quy mô lớn ở Hà Nội. Từ năm 1959-1960,  Nhà máy dệt 8-3 được khởi công, đồng thời cũng xây dựng luôn một khu nhà ở tập thể cho công nhân Nhà máy trên phần đất vốn là cánh đồng, ao đầm của hai làng Quỳnh Lôi và Mai Động xưa. Ban đầu chỉ là những dãy nhà chung cư, nhà ăn tập thể còn rất đơn sơ, được dựng lên toàn bằng tranh tre, nứa lá, giấy dầu….

Trong những năm tiếp theo, giữa lúc Hà Nội bước vào thời kỳ chống lại cuộc chiến tranh phá hoại miền Bắc của không quân Mỹ vô cùng gian khổ và ác liệt, Nhà máy dệt 8-3 vẫn tiếp tục được mở rộng, khu tập thể được xây dựng một loạt các nhà từ 4 đến 5 tầng để phân phối cho các hộ cán bộ, công nhân của Nhà máy. Sang những năm 70 và đầu 80 của thế kỷ trước, ở đây cũng có hàng loạt ngôi nhà lắp ghép 4, 5 tầng mọc lên, lan cả sang phía bắc đường phố Quỳnh Mai để bố trí cho các gia đình cán bộ, công nhân của các xí nghiệp trong ngành dệt may, các nhà máy và cơ quan bộ, ngành của Trung ương và Thành phố.

Năm 1974, theo chỉ đạo của Chính phủ về củng cố chính quyền cơ sở, các tiểu khu hành chính được lập lên để thay cho khối phố trong nội thành Hà Nội. Tiểu khu 8-3 được thành lập. Tháng 1 năm 1979, Tiểu khu 8-3 được đổi thành Tiểu khu Quỳnh Mai. Đa phần cán bộ lúc đó cũng đều từ Nhà máy dệt 8-3 cử sang tiểu khu để phụ trách quản lý hành chính khu tập thể Nhà máy dệt 8-3 và khu các nhà tập thể ở phía bắc đường phố Quỳnh Mai đến giáp phố Thanh Nhàn, như các nhà C5 bốn tầng tập thể Công ty Cơ khí công trình, Tổng kho 401 và các nhà C1, C2 tập thể Bộ nội thương trước đây, v.v…Sự ra đời của Tiểu khu 8-3 là tiền đề quan trọng cho việc thành lập phường Quỳnh Mai vào tháng 2 năm 1981.

Do đặc điểm quá trình hình thành, phường Quỳnh Mai trong những đơn vị hành chính cơ sở hoàn toàn mới, trên địa  bàn không có các công trình di tích cổ kính như đình đền, chùa, tượng đài… Nhưng trên mỗi bước phát triển của mảnh đất Quỳnh Mai vẫn luôn thấm đậm những dấu tích, ký ức lịch sử, nét văn hóa phi vật thể quý giá rất đáng tự hào mà mỗi thế hệ người dân Quỳnh Mai từ bốn phương tụ hội, vẫn luôn nhắc nhớ chung một lòng kính trọng, giữ gìn, tiếp tục phát huy xây dựng nơi đây thành quê hương mới của mình, ngày càng tươi đẹp, văn minh.

Đó là dấu ấn lịch sử lần Chủ tịch Hồ Chí Minh kính yêu lúc sinh thời, nhân khi Người về dự lễ Khánh thành Nhà máy Dệt 8-3, đã đến thăm nơi đây.

Hôm ấy, vào khoảng 13 giờ ngày 8/3/1965, xe của Bác đến cổng khu tập thể, các đồng chí lãnh đạo nhà máy ra đón Bác, đưa Bác thăm Nhà ăn tập thể, thăm khu nhà A1 rồi quay xuống sân A1-A2 nói chuyện với anh chị em công nhân đang đứng kín tại ngã tư các nhà A1, A2, A5, A6. Bác nói: Các cô các chú có vinh dự lớn là được mang tên Ngày quốc tế phụ nữ 8-3, nhưng cũng là trách nhiệm lớn là làm sao cho xứng đáng với ngày kỷ niệm trọng đại này. Bác còn phải sang dự khánh thành Nhà máy nên mới chỉ thăm điểm một số nơi. Các cô, các chú phải coi đây là nhà của mình, dân gian có câu: "nhà sạch thì mát, bát sạch ngon cơm". Có được khu tập thể thế này, các cô, các chú nhất là đảng viên, đoàn viên phải gương mẫu tổ chức thi đua lao động xây dựng khu tập thể của ta thành khu tập thể kiểu mẫu.

 

Phường Quỳnh Mai ngày nay có diện tích không lớn, bao gồm 43 khu nhà ở tập thể có lối kiến trúc cũ thời bao cấp. Số khu nhà tập thể chiếm đến 90% diện tích toàn phường. Hệ thống đường nội bộ giữa các khu nhà tập thể trước đây đã trở thành các đường ngõ xương cá nối các dãy nhà với nhau thành một hệ thống giao thông liên hoàn. Đây cũng là nét đặc trưng riêng ít nơi nào có. Giữa các khu nhà tập thể là hệ thống sân chơi, nhà sinh hoạt cộng đồng, sân thể dục thể thao với nhiều hoạt động phong phú bổ ích, làm cho bức tranh đời sống văn hóa nơi đây càng thêm sinh động, tươi đẹp lên.

Trên mỗi tuyến phố đều mang tên của những địa danh lịch sử, như là nhân chứng của các thời kỳ đã qua luôn gắn liền với đời sống sôi động hôm nay. Tính từ Đông sang Tây, từ Bắc xuống Nam, phường có 5 tuyến phố chính là phố Kim Ngưu, Quỳnh Lôi, 8-3, Thanh Nhàn, Quỳnh Mai.

 

 

 

1. PHỐ KIM NGƯU

 

Theo lịch sử, Kim Ngưu là một sông cổ được vua Lý Công Uẩn năm 1010, khi dời từ Hoa Lư ra Hoàng thành Thăng Long định đô, chọn sông này cùng với hai sông Nhị Hà và Tô Lịch lúc đó để làm mốc trấn trị cho dãy thành Đại La, nay là Hà Nội.

Phố Kim Ngưu dọc bờ sông Kim Ngưu, từ cuối đường Lò Đúc - đê Nguyễn Khoái đến cầu Mai Động. Đây là tuyến phố có thể coi là một tiểu huyết mạch trong mạng lưới giao thông thông thoát rất quan trọng của Thành phố từ trung tâm chạy xuống phía nam, có thể theo đường Minh Khai lên cầu Vĩnh Tuy đi đến các tỉnh vùng đông bắc và ra ngoại thành .

Đoạn phố Kim Ngưu phần thuộc phường Quỳnh mai, đầu nối đường Thanh Nhàn đến phố 8-3 dài 470m. Phố này có dải cây xanh hai bên rất đẹp, trong những ngày hè gió thổi vào lồng lộng trên dòng sông nên thơ, đang ngày đêm tiêu thoát nước cho Thành phố.

Trên phố Kim Ngưu phường Quỳnh Mai có các khối nhà tập thể cao tầng E1, E2, E3, E6…, các cửa hàng bầy bán rất nhiều những hàng điện tử, đồ ẩm thực và những quần áo thể thao gia dụng. Nổi bật là ngôi trường Mầm non Quỳnh Mai ở ngay góc ngã ba phố Kim Ngưu - Quỳnh Mai, đây nguyên là nhà trẻ Quỳnh Mai. Năm 1982, nhà trẻ được bà Betty Askin Hội hữu nghị Anh - Việt vùng tây bắc nước Anh đến thăm xây tặng hoàn chỉnh cả các trang thiết bị cho nuôi dạy trẻ. Năm 1991, trường được đầu tư nâng câp xây mới to rộng hơn, trong nhiều năm qua vẫn luôn là một trong những đơn vị tiên tiến xuất sắc của ngành giáo dục mầm non quận Hai Bà Trưng và Hà Nội.

 

​

 

2. PHỐ QUỲNH LÔI

 

Quỳnh Lôi xưa, khởi thủy là một "trại" của viên tướng Trần Trân do có công giúp vua Lê Chiêu Tông (thế kỷ XVI) đánh dẹp cuộc nổi dậy của Trần Cao, ông được vua ban thưởng cho lập trại đưa người trong họ ở quê ra đây lập nghiệp sinh sống. Từ đó, cái tên xóm trại (nay là xóm Tiền Phong) và làng Quỳnh Lôi được hình thành. Trải qua thăng trầm các thời đại, đến năm 1942, vùng đất này thuộc Tổng Kim Liên, Đại lý Hoàn Long - thành phố Hà Nội.

Cũng như phố Quỳnh Mai, phố Quỳnh Lôi nằm trên phần đất thổ canh cày cấy của làng Quỳnh Lôi xưa. Đây là con phố nhỏ chỉ dài 220m^², chạy qua các nhà tập thể C1, C2, C3 đến C5, C6B, C6A…, đầu giáp với phố Thanh Nhàn, cuối nối vào phố Quỳnh Mai, nhưng lại là đường cửa ngõ chính từ đường phố lớn Thanh Nhàn dẫn vào phường Quỳnh Mai, nên đường lúc nào cũng đông người, xe đi lại.

 Trên phố có hai trường tiểu học và trung học cơ sở Quỳnh Mai. Hai trường vốn được tách ra từ trường phổ thông cấp I-II Quỳnh Mai, tọa lạc trên khu đất rộng gần 2000m². Trường THCS ở ngay mặt phố, còn trường tiểu học lùi vào phia sau ngõ 10 – phố Quỳnh Lôi. Từ năm học 2008 – 2009, hai trường Tiểu học và THCS Quỳnh Mai, đều đã được các cấp chăm lo đầu tư, xây mới toàn bộ 4 tầng khang trang to đẹp, là 2 trong những công trình trọng điểm chào mừng Đại lễ Kỷ niệm 1000 năm Thăng Long – Hà Nội (1010 – 2010).

Chăm lo dạy dỗ cho con em trong phường, trong suốt thời kỳ phát triển, cả 2 nhà trường luôn đạt được những thành tích cao trong công tác học tập và rèn luyện thể chất cho học sinh, là một điểm sáng của ngành Giáo dục - đào tạo quận Hai Bà Trưng.

 

 

3. PHỐ 8/3

 

Phố 8-3 được hình thành gắn liền với sự ra đời của Nhà máy dệt 8-3 và khu tập thể Nhà máy 8-3. Nó vẫn hiện hữu gần gũi, thân thiết với khu tập thể này từ những năm 1959 cho đến nay.

Từ một con đường nội bộ của khu tập thể, đến nay đã trở thành một tuyến phố khang trang của phường với chiều dài 520m. Phố chạy hình chữ L, đầu phố tiếp giáp phố Kim Ngưu, đoạn cuối nối vào phố Quỳnh Mai.

Vào phố 8-3, bạn sẽ thấy rõ một đặc trưng là có rất đông các hộ gia đình của những người cán bộ, công nhân thợ máy, thợ dệt may, thợ nhuộm sợi... nguyên của Nhà máy Dệt 8-3 (sau là Công ty cổ phần dệt 8-3). Hiện nay một số vẫn đang làm việc trong ngành dệt may với hơn 20 khối nhà cao tầng tập thể từ khu A, khu D đến khu E. Giữa các khu nhà tập thể là các con ngõ, đường nội bộ thông nhau tạo thành các ô bàn cờ. Vào các buổi sáng sớm, bà con ở các vùng ngoại thành vẫn mang rau, hoa quả, đồ nông sản đến ngồi ghé vào các cửa nhà tập thể để phục vụ bà con lao động khu 8/3 và các vùng lân cận. Thực phẩm, rau quả tươi ngon đã làm nên thương hiệu chợ xanh 8/3 nổi tiếng một vùng.

Nếu đi từ phố Quỳnh Mai rẽ vào phố 8/3, khoảng 100 mét, có Trường Mầm non 8-3, thời kỳ đầu tiên là Nhà trẻ khu tập thể Nhà máy dệt 8-3, được xây dựng từ tháng 3-1965 trên phần diện tích 2950m². Năm 1985, Nhà trẻ đã được Chủ tịch nước trao tặng danh hiệu Anh hùng lao động. Đến năm 2005, Trường Mầm non 8-3 được nâng cấp xây mới 3 tầng. Năm 2014 được ngành giáo dục mầm non công nhận đạt chuẩn Quốc gia cấp độ II và nhiều năm liền trường luôn là đơn vị lao động tiên tiến xuất sắc của ngành mầm non.

Tại số 10 phố 8-3, trên diện tích 260m², tháng 4-2014, Trạm y tế phường Quỳnh Mai cũng được thành phố đầu tư xây mới 3 tầng, có đủ các phương tiện phục vụ công tác phòng chống dịch bệnh và chăm sóc sức khỏe ban đầu cho nhân dân trong phường. Trạm cũng đã được công nhận đạt Chuẩn Quốc gia năm 2015.

Bạn đi tiếp gần đến đầu phố 8-3, giáp với đường Kim Ngưu, là cổng chợ Quỳnh Mai. Trước đây vốn là Chợ Xanh 8-3. Đây mới là chợ chính của phường. Năm 2010, chợ được  UBND quận Hai Bà Trưng đầu tư xây dựng nâng cấp lần 2 trên diện tích 3600m² thành chợ loại III của Thành phố, là trung tâm mua bán khá lớn cho cả khu vực, được tổ chức quản lý theo hướng văn minh thương mại, sắp xếp theo từng ngành hàng sạch sẽ, bảo đảm an toàn và vệ sinh thực phẩm cho khách tiêu dùng. Chợ Quỳnh Mai cũng đang trở thành điểm nhấn về văn minh đô thị trên phố 8-3.

 

​

 

4. PHỐ THANH NHÀN

 

Đoạn phố Thanh Nhàn thuộc phường Quỳnh Mai chỉ dài 170m. Trước là đất của một thôn của Tổng Thanh Nhàn, từ thế kỷ XVIII đời vua Lê Hiển Tông (1740) đến thế kỷ XIX vua Thành Thái (1889) Tổng Thanh Nhàn thuộc huyện Thọ Xương, phủ Phụng Thiên - Hà Nội. Trên phố Thanh Nhàn của phường có 3 dãy nhà cao tầng tập thể, là các nhà C1B, C3B và E8, E8B Quỳnh Mai…

Đường phố Thanh Nhàn, năm 2010 đã được Thành phố nâng cấp mở rộng mới toàn tuyến. Bên kia đường có 3 bệnh viện lớn của Thành phố : Bệnh viện bệnh phổi, Bệnh viện đa khoa Thanh Nhàn và Bệnh viện U bướu Hà Nội là địa bàn Phường Thanh Nhàn. Bên này thuộc phường Quỳnh Mai cũng vừa được rải bê tông cống hóa từ mương thoát nước Tân Lập tới sông Kim Ngưu, thay bằng một  vườn hoa, cây xanh hơn 150m² tạo không gian thông thoáng rộng rãi, không còn cảnh nước đọng và giao thông xe cộ ùn tắc như mọi khi. Trên hè phố này còn có nhiều cửa hàng thương mại bày bán các vật liệu xây dựng, đồ nội thất, sen vòi nước mang những thương hiệu chất lượng cao.

 

 

 

5. PHỐ QUỲNH MAI

 

 Là tên ghép của làng Quỳnh Lôi và Mai Động xưa, theo lịch sử truyền lại, đây là đất của hai làng cổ tạo lập đã lâu đời phía nam thành Thăng Long nước Đại Việt.

Thời kháng chiến chống thực dân Pháp năm 1946 đến 1954, Đội du kích xã Quỳnh Mai của làng Quỳnh và Mai Động hợp nhất, đã có những chiến công tiêu diệt địch vô cùng nổi tiếng anh dũng cả vùng Tam Mai, gồm các xã Quỳnh Mai, Tương Mai và Hoàng Mai phía nam Hà Nội làm cho giặc Pháp bao trận kinh hoàng.

Đến tháng 8/1974, địa danh Quỳnh Mai oanh liệt ấy lại được thành phố đặt tên cho Tiểu khu hành chính Quỳnh Mai (thay cho Tiểu khu 8-3) và sau đó là tên của phường và phố Quỳnh Mai hiện nay. Như thế, đây là con phố mang đậm kỷ niệm sâu sắc về truyền thống lịch sử bất khuất, kiên cường trong công cuộc dựng xây và bảo vệ nền độc lập nước nhà.

Phố Quỳnh Mai dài 290m, đầu phố nối ra đường Kim Ngưu, cuối phố giáp với khu dân cư Tân Lập của phường Quỳnh Lôi. Đặc thù của phố là các nhà tập thể C7A, C7B, C8, C8B, C9, E5 và khu F…nhìn ra mặt tiền của phố Quỳnh Mai. Tại số 1 - phố Quỳnh Mai là tòa Trụ sở Đảng Ủy - HĐND - Ủy ban nhân dân phường Quỳnh Mai được  đầu tư xây mới 5 tầng hơn 300m² to đẹp, vừa khánh thành đưa vào sử dụng đầu năm 2016, phục vụ đẩy mạnh cải cách hành chính và tiếp công dân hàng ngày. Đối diện với trụ sở phường ở bên kia đường là Trạm máy nước Quỳnh Mai, cùng với Trạm máy nước 8-3 cạnh nhà D5 được xí nghiệp KDNS quận Hai Bà Trưng ngày đêm vận hành, bảo đảm dịch vụ cấp đều đặn nước sạch sinh hoạt hàng ngày cho nhân dân phường. Đây cũng là nét đặc thù riêng có trong đời sống dân sinh các khu tập thể trong phường.

Cũng như rất nhiều khu tập thể khác, các hộ dân ở tầng 1 cũng tranh thủ mở ra các cửa hàng kinh doanh, dịch vụ với nhiều chủng loại, ngành nghề. Phố tuy ngắn nhưng cũng rất xinh xắn với hàng cây bằng lăng xòa tán lá đón ánh nắng vàng bên chùm hoa tím rung rinh.

 

 

​

 

 

 

Bài thơ:

Phường Quỳnh Mai đẹp lắm

Tác giá: Vũ Ưởng ( 9/2002 )

Ai đi đâu đấy hỡi ai !

Có về vui với Quỳnh Mai thì về

Quỳnh Mai đường phố bốn bề

Phố dài trục lớn, liền kề bên sông

Kim Ngưu tấp nập người đông

Ô tô, xe máy rào rào vút qua

Đầu phường là Chợ Tám-Ba

Người mua, người bán thật vui rộn ràng

Bán buôn nhộn nhịp đêm ngày

Xanh xanh phượng rủ, hàng cây bên đường

Đêm về điện sáng lung linh

Người người dạo mát trên đường phố xanh

Công tác giáo dục “trồng người”,

Trường Trung, Tiểu học dưng xây trong phường

Đón bầy cháu nhỏ bốn phương hội về

Hội Người cao tuổi hăng say

Cầu lông, võ, kiếm, bóng bàn vui chơi

Cất cao khúc hát yêu đời

Cho người thêm khỏe, cho vui bạn già

Nhịp nhàng động tác tay vung

Dưỡng sinh, thể dục, lời ca tuyệt vời

Gia đình văn hóa đẹp tươi

Cả phường xây dựng cuộc đời nở hoa

Khu A cho đến khu E

Sạch nhà, đẹp phố chan hòa tình thân

Chung tay xây dựng phố, phường

Đứng hàng vững mạnh là phường tiên phong

Quỳnh Mai đẹp quá ai ơi

Có về vui với phường tôi, thì về !